Επείγουσα η επιστροφή της πολιτικής

Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση οδηγεί σε μια νέα παγκόσμια αταξία που καθιστά επιτακτική την επιστροφή της πολιτικής, δηλαδή την ενεργότερη ανάμειξη του κράτους, σε ρόλο ρυθμιστή της οικονομίας. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει o Ετσιο Μάουρο , διευθυντής της ιταλικής «La Repubblica», ο οποίος αναζητεί τα αίτια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ με επιπτώσεις κυρίως στον δυτικό κόσμο αλλά και στις πέντε ηπείρους.

Δεν είναι μόνο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, δεν είναι μόνο οι τράπεζες και το χρηματιστήριο που έχουν παρασυρθεί σε αυτόν τον παγκόσμιο «εμπρησμό»- όπως τον χαρακτηρίζει - που μοιάζει να θέλει να απαλλάξει τον 21o αιώνα από τις τελευταίες αυταπάτες και την τελευταία ιδεολογία που είχε μείνει- δηλαδή το όνειρο μιας οικουμενικής αγοράς βασισμένης στους δικούς της κανόνες, χωρίς παρεμβάσεις από κράτη και κυβερνήσεις.

Όποιος λέει ότι ο καπιταλισμός καταρρέει και ότι ο σοσιαλισμός αναγεννάται δεν κατάλαβε και πάλι τίποτε, αφού αυτό που δέχεται πίεση δεν είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός, αλλά το σύστημα συναλλαγών που χάρη στο Διαδίκτυο υπόσχεται να καταργήσει τον χώρο και τον χρόνο, την ιστορία και τη γεωγραφία. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι μαζί με τις επενδυτικές τράπεζες καταρρέουν και πολλές νεωτεριστικές ιδέες περί οικονομίας και ότι αυτό μας αφορά όλους, όπου κι αν ζούμε, αφού η κρίση της Γουόλ Στριτ δεν πλήττει μόνο την Αμερική.

Διαψεύδεται, πρώτα απ΄ όλα, η πεποίθηση ότι μπορεί να υπάρξουν ανάπτυξη και πλούτος χωρίς την εργασία, χωρίς μια κοινότητα αναφοράς, με άλλα λόγια χωρίς μια δημόσια ευθύνη και τους κανόνες που τη συνοδεύουν. Διαψεύδεται στη συνέχεια ο εκφυλισμός της παγκοσμιοποίησης σε μια οικονομική, αν όχι χρηματοπιστωτική, διάσταση. Γίνονται φανερές οι διαφορές ανάμεσα στην πραγματική οικονομία και στη χίμαιρα των χρηματοπιστωτικών αγορών, ανάμεσα στις νομισματικές και στις εμπορικές συναλλαγές, ανάμεσα στα υπαρκτά εμπορεύματα και τις συναλλαγές με πραγματικό χρήμα και στο κλικ που δίνει την εντολή πώλησης ή αγοράς μέσα από τους υπολογιστές. Έρχεται με εκρηκτικό τρόπο μπροστά μας το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών που οξύνθηκε από την ανάπτυξη της τεχνολογίας ακόμη και στο εσωτερικό των αναπτυσσομένων χωρών. Διαφαίνονται οι νέες, αυτοσχέδιες ιεραρχήσεις κοινωνικών αξιών, που οδηγούν σε μια αναθεώρηση

Η πρώτη αντίδραση σε αυτή την κρίση είναι ο φόβος ότι θα παρασυρθούμε κι εμείς στην απώλεια πλούτου και αξιοπιστίας, ένας φόβος που εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε πανικό. Από τον φόβο αυτό πηγάζει η απαίτηση για προστασία, την οποία οφείλει να εξασφαλίσει το κράτος. Δηλαδή να επιστρέψει στο προσκήνιο το εργαλείο που η παγκοσμιοποίηση ισχυριζόταν ότι δεν χρειάζεται. Με άλλα λόγια, να επιστρέψει η πολιτική.

Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει βγει από το παιχνίδι η πολιτική όχι μόνο ως τεχνική ή ως δυνατότητα δράσης των θεσμών, αλλά ως κάτι πιο πολύπλοκο. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική επανάσταση έχει εξοστρακίσει την παραδοσιακά νοούμενη εξουσία, τη δύναμη εκείνη των εθνικών κρατών στην οποία απευθύνονται πάντα οι πολίτες σε περιόδους κρίσης. Έχει πλέον δημιουργηθεί όχι μόνον μια παγκόσμια αγορά, αλλά και μια καινούργια νοοτροπία, μια νέα νομιμότητα που δεν γνωρίζει εθνικά σύνορα. Σε αυτή δεν αντιστοιχεί ούτε ένα συγκεκριμένο κράτος ούτε μια συγκεκριμένη κυβέρνηση.

Η «φούσκα» είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει, γιατί δεν έχει έδρα, δεν έχει σύνορα, αγνοεί τις αποστάσεις και τις παραδόσεις, γνωρίζει έναν και μόνο νόμο, που είναι το κέρδος. Όταν βυθίζεται σε κρίση ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που κάθε ημέρα κινεί μια νομισματική μάζα πολύ μεγαλύτερη από το ΑΕΠ πολλών χωρών, κανένας κρατικός θεσμός δεν έχει τη δύναμη- δεν νομιμοποιείται καν- να ελέγξει αυτή την κίνηση. Γίνεται έτσι φανερό ότι στη διάρκεια αυτής της τελευταίας κρίσης δεν υπήρξε μόνο μια ρήξη ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία. Στην πραγματικότητα, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Ούλριχ Μπεκ, διαλύθηκε η παραδοσιακή συμμαχία ανάμεσα στην οικονομία της αγοράς και στο κοινωνικό κράτος, μια συμμαχία που στήριξε για πολλές δεκαετίες το δίκαιο, τους θεσμούς, την πολιτική, την εναλλαγή των κυρίαρχων τάξεων στην εξουσία, με άλλα λόγια την πρακτική και καθημερινή μορφή των δυτικών δημοκρατιών.

Και όμως, από αυτήν ακριβώς τη συμμαχία αντλεί τη δύναμή της η διακυβέρνηση όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, και ίσως αυτή η διακυβέρνηση είναι η μόνη δυνατή. Μόνο σε συνδυασμό με το κοινωνικό κράτος θα μπορούσε η αγορά να εξασφαλίσει την αρμονική συμβίωση των κερδισμένων και των χαμένων της παγκοσμιοποίησης.

http://www.tovimadaily.gr/Article.aspx?d=20081007&nid=10000143&sn=&spid=