Αναζητείται ο "Λούθηρος" του Ισλάμ

Το Ισλάμ μερικές φορές παρουσιάζεται στη Δύση ως η θρησκεία μεσαιωνικών φανατικών που κραδαίνουν σπαθιά και φορούν ζώνες με εκρηκτικά. Ομως, οι εικόνες του Ισλάμ που μερικές φορές μας παρουσιάζονται –η βία στο όνομα του Θεού, η μισαλλοδοξία, η εμμονή με το παρελθόν– αποτελούν μόνο μερικά ψηφίδια σε ένα περίπλοκο μωσαϊκό. Αυτές οι εικόνες αδυνατούν να εξηγήσουν γιατί σήμερα το Ισλάμ είναι, ποσοστιαία, η ταχύτερα εξαπλούμενη μεγάλη θρησκεία στον κόσμο. Το Ισλάμ βρίσκεται σε άνοδο περίπου για τους ίδιους λόγους που και η Ευαγγελική Εκκλησία βρίσκεται σε άνοδο: παρέχουν έναν ακλόνητο ηθικό κώδικα, πνευματική παρηγοριά και τάξη σε ανθρώπους φοβισμένους από το χάος και την ανηθικότητα γύρω τους και προσφέρουν αξιοπρέπεια στους φτωχούς. Ενώ το ρεύμα του φονταμενταλισμού υπάρχει στο Ισλάμ, υπάρχει και το ρεύμα της μεταρρύθμισης. Ο 21ος αιώνας ίσως αποδειχθεί για το Ισλάμ ό,τι ήταν για τον Χριστιανισμό ο 16ος αιώνας, γιατί ακόμη και σε συντηρητικές χώρες σαν το Ιράν συναντά κανείς ανθρώπους που σαν άλλος Μαρτίνος Λούθηρος επιδιώκουν μια Ισλαμική Μεταρρύθμιση. Ενα από τα πλέον εκπληκτικά στοιχεία σε αυτό το ρεύμα μεταρρύθμισης είναι η ανάδειξη μιας σχολής ονόματι «φεμινιστικό Ισλάμ».

Εχω γράψει συχνά για τα εγκλήματα τιμής και άλλα δεινά που υφίστανται γυναίκες και κορίτσια σε ορισμένες μουσουλμανικές χώρες και πολλοί Δυτικοί νομίζουν ότι το Ισλάμ είναι εγγενώς μισογυνιστικό. Ομως, οι μουσουλμάνες λογικά δυσανασχετούν από αυτό το είδος δυτικού πατερναλισμού, διότι θέλουν την ισότητα και ευκαιρίες και ταυτόχρονα συχνά δεν θέλουν να αποκηρύξουν την πίστη τους (ή ακόμη και τις μαντίλες τους). Οι ισλαμίστριες φεμινίστριες συχνά υποστηρίζουν ότι το Κοράνι σε γενικές γραμμές ανύψωσε τη θέση της γυναίκας σε σχέση με τις προηγούμενες αραβικές κοινωνίες –απαγορεύοντας τη θανάτωση των νεογέννητων κοριτσιών για παράδειγμα και περιορίζοντας την πολυγαμία– και ότι αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι το πνεύμα προόδου και διαφωτισμού και όχι αυστηρές διατυπώσεις του έβδομου αιώνα που θα τελματώσουν την κοινωνία.

Αϊσέ, η πρώτη φεμινίστρια

«Το Ισλάμ, όπως κάθε άλλη θρησκεία, υπόκειται σε ερμηνεία», γράφει στην αυτοβιογραφία της η Ιρανή υποψήφια για το βραβείο Νομπέλ Σιρίν Εμπαντί. «Μπορεί να ερμηνευτεί με τέτοιο τρόπο ώστε να καταπιέζει τις γυναίκες ή να τις ελευθερώσει». Γυναίκες μουσουλμάνες λόγιες, όπως η Μαροκινή Φατιμά Μερνίσι, υποστηρίζουν με στοιχεία ότι η Αϊσέ, η νεαρότερη γυναίκα του Προφήτη Μωάμεθ (και ο άνθρωπος που είχε δηλώσει ότι αγαπάει περισσότερο από κάθε άλλο στον κόσμο), με σθένος αντιμετώπισε τον σοβινισμό των πρώτων μουσουλμάνων κληρικών. Πραγματικά, από μερικούς θεωρείται η πρώτη μουσουλμάνα φεμινίστρια. Σύμφωνα με μια πολύ γνωστή ρήση που αποδίδεται στον Μωάμεθ, οι προσευχές ενός άντρα είναι αναποτελεσματικές εάν από μπροστά του περάσει μια γυναίκα, ένας σκύλος ή ένα γαϊδούρι. Η Αϊσέ την απέρριψε ως ανοησία: «Μας συγκρίνετε τώρα με σκύλους και γαϊδούρια. Στο όνομα του Θεού, έχω δει τον Προφήτη να λέει τις προσευχές του ενόσω ήμουν παρούσα». Ομοίως, η Αϊσέ απέρριψε διάφορες εικασίες ότι ο Μωάμεθ θεωρούσε τις γυναίκες ακάθαρτες όταν έχουν εμμηνόρροια. Η Αϊσέ είχε προτείνει ορισμένες διορθώσεις σε πρώιμα ισλαμικά κείμενα, αλλά αυτές αγνοήθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Τελικά σήμερα επανεξετάζονται.

Σύμφωνα με όλα αυτά, το Ισλάμ είναι πολύ πιο πολύπλοκο απ’ όσο αφήνουν να φανεί τα πρωτοσέλιδα. Η βία και ο φονταμενταλισμός τραβούν την προσοχή –και θα έπρεπε να αποκηρυχθούν με περισσότερο σθένος από τους μουσουλμάνους– αλλά και εμείς οι ίδιοι θα είμαστε κοντόφθαλμοι εάν αγνοήσουμε τις υποβόσκουσες ελπιδοφόρες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στον μουσουλμανικό κόσμο και ίσως οδηγήσουν σε μια Μουσουλμανική Μεταρρύθμιση.

The New York Times