Το «τρίτο κύμα» της πολιτικής

Του Πασχου Mανδραβελη

Υπάρχει ένα κοινό για όλες τις δημοκρατικές χώρες δεδομένο: Η πολιτική στην εποχή των εκατοντάδων ΜΜΕ και -κυρίως- των εκατομμυρίων καναλιών πληροφόρησης μέσω Διαδικτύου δεν μπορεί να γίνεται με τους όρους της βιομηχανικής εποχής. Οι προηγούμενοι όροι κερδήθηκαν με αίμα, αλλά πλέον δεν επαρκούν. Καταφέραμε να ψηφίζουμε κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά αυτό ήταν η μόνη συμμετοχή που ήταν τεχνολογικά εφικτή.

Γενικώς επικρατούσε ένα μοντέλο μονοδρομικότητας. Ενας μιλούσε και πολλοί άκουγαν, λίγοι αποφάσιζαν και πολλοί υφίσταντο τις αποφάσεις τους. Η κοινωνία και η τεχνολογία της εποχής αυτό επέτρεπε. Τα αυξανόμενα ποσοστά αποχής στις εκλογές σε όλες τις δυτικές χώρες έδειξαν το τέλος αυτού του μοντέλου. Πολλοί -και ειδικά οι νέοι- ένιωσαν δικαιολογημένα αποξενωμένοι από μια διαδικασία στην οποία δεν είχαν λόγο. Εστρεψαν την πλάτη τους όχι στην πολιτική, αλλά σ' αυτό το πράγμα που γινόταν σε κλειστές κάμαρες κι επιζητούσε νομιμοποίηση κάθε τέσσερα χρόνια.

Η εξάπλωση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας ανέδειξε την ευκαιρία. Τώρα υπάρχουν τα εργαλεία ώστε περισσότεροι να συμμετάσχουν στην πολιτική διαδικασία και να ελέγξουν τα πεπραγμένα των πολιτικών. Η «ανοιχτή διακυβέρνηση» είναι μέρος του κατά Αλβιν Τόφλερ «τρίτου κύματος»· συμπεριλαμβάνει την ηλεκτρονική διαβούλευση των νομοσχεδίων, την ηλεκτρονική δημοσιοποίηση όλων των πεπραγμένων της πολιτικής εξουσίας, την ανοιχτή πρόσκληση για στελέχωση των θέσεων του Δημοσίου.

Η μετάβαση όμως από τις πρακτικές του «δεύτερου κύματος» στο τρίτο δεν γίνεται πατώντας ένα κουμπί. Οι μηχανισμοί δεν αλλάζουν με πολιτικές εντολές, και οτιδήποτε νέο δεν προκύπτει χωρίς τριβές και καθυστερήσεις. Είναι πολύ εύκολο και πολύ πιο γρήγορο να προσλαμβάνει κάποιος τους γνωστούς του -κομματικούς ή φίλους του- και χρονοβόρο να τους προσλάβει μέσω βιογραφικών που θα καταθέσουν σε μια ηλεκτρονική διεύθυνση. Το δεύτερο απαιτεί -αν μη τι άλλο- να διαβάσει κάποιος τα βιογραφικά. Ετσι κι αλλιώς κάθε δημοκρατικό βήμα είναι χρονοβόρο. Ο ελέω Θεού βασιλιάς του «πρώτου κύματος διακυβέρνησης» αποφάσιζε πολύ ταχύτερα από έναν πρωθυπουργό του «δεύτερου κύματος», οι αποφάσεις του οποίου περνούσαν την βάσανο του κοινοβουλίου.

Στην ελληνική περίπτωση της μετάβασης στο «τρίτο κύμα της διακυβέρνησης» δεν έχουμε μόνο τις συνήθεις τριβές και προβλήματα που είχε ακόμη και το «transition period» του Μπαράκ Ομπάμα. Η πρώτη διαφορά είναι ότι η το αμερικανικό σύστημα έδωσε στον Ομπάμα δίμηνη «περίοδο μετάβασης».

Δεύτερον στις ΗΠΑ είχε προηγηθεί δημόσιος διάλογος για την ανοιχτή διακυβέρνηση. Εκεί τα ΜΜΕ δεν αναδεικνύουν μόνο το «σου 'πα, μου 'πες» των πολιτικών, τις «αιχμές» και τις «βολές» τους. Ασχολούνται και με την πολιτική και αναδεικνύουν τα πιθανά προβλήματα που οι πολιτικές προτάσεις θα δημιουργήσουν. Ενας σοβαρός δημόσιος διάλογος αναδεικνύει ζητήματα. Σε μια πρόταση υπάρχει αντίλογος, επισημαίνονται προβλήματα, προτείνονται λύσεις. Αυτό δεν έγινε στην Ελλάδα. Οι προτάσεις περί ανοιχτής διακυβέρνησης, στην αρχή χλευάστηκαν, μετά θεωρήθηκαν κάτι σαν παιγνίδι και τώρα που πρέπει να τις εφαρμόσουμε, βρίσκουμε μπροστά μας προβλήματα και καθυστερήσεις.

Η ανοιχτή διακυβέρνηση σε ολόκληρο τον κόσμο προχωρεί ψηλαφητά. Κανείς δεν έχει τη συνταγή για να αντιμετωπίσει τις νέες πραγματικότητες. Αυτό όμως που όλοι γνωρίζουν είναι πως το υπάρχον μοντέλο βρίσκεται σε αδιέξοδο. Μακροχρόνια, χειρότερο και από τις καθυστερήσεις στη γέννα του καινούργιου, θα ήταν η αναπαραγωγή του παλιού.