Όταν σπάει το απόστημα

When nettles go ungrasped

© The Economist



Υπάρχει κάτι παράξενο και ανατριχιαστικό στο θέαμα μιας σχετικά ευημερούσας ευρωπαϊκής χώρας -που οι περισσότεροι διεθνείς παράγοντες πίστευαν πως είχε πια ξεπεράσει την ακανθώδη της ιστορική πορεία, τη γεμάτη πραξικοπήματα και βίαιες συγκρούσεις- που έξαφνα βυθίζεται σε ταραχές που οι αρχές δεν μπορούν να θέσουν υπό έλεγχο.



Η ελληνική αστάθεια μοιάζει ακόμα πιο παράδοξη αν λάβουμε υπόψη πως οι οικονομικές της επιδόσεις, σύμφωνα τουλάχιστο με τα επίσημα νούμερα, είναι αρκετά καλή.



Μα θα ήταν ποτέ δυνατό να συμβούν παρόμοια πράγματα σε μία σταθερή δημοκρατία, ή μήπως το λίκνο της δημοκρατίας έχει ειδικές προδιαγραφές;



Εντάξει, το γεγονός που πυροδότησε την πρόσφατη αναστάτωση -η δολοφονία ενός εφήβου από έναν αστυνομικό- θα μπορούσε να είχε συμβεί οπουδήποτε. Και υπάρχουν πλήθος πόλεων που διαθέτουν οργισμένες μειοψηφίες έτοιμες να πάθουν αμόκ: θυμηθείτε τη Βουδαπέστη το 2006 ή το Παρίσι το 2005.



Αλλά στην ελληνική περίπτωση, το ξέσπασμα λύσσας των νεαρών εφήβων και του μποέμ υπόκοσμου της χώρας μοιάζει να απηχεί μία πολύ γενικότερη αίσθηση δυσαρέσκειας, με την έκταση της διαφθοράς, την κακοδιοίκηση και την κακή ποιότητα ζωής, τουλάχιστο για τα κατώτερα στρώματα του αθηναϊκού σωρού.



Κι υπάρχουν και μερικές ακόμα πρόσθετες συγκυριακές αιτίες, όπως η οργή με τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα (σε ένα εκ των οποίων αναμειγνύεται ένα διάσημο μοναστήρι, πράγμα που σοκάρει ακόμα κι ένα έθνος που αγαπάει την εκκλησία του και μοιάζει εθισμένο στην κλοπή δημοσίου χρήματος).



Ακόμα σπουδαιότερα όμως είναι τα προβλήματα που καμία ελληνική κυβέρνηση δεν τόλμησε να αντιμετωπίσει. Αν θέλετε να μάθετε ποια είναι αυτά, δεν έχετε παρά να ρωτήσετε όποιον ελληνικής καταγωγής πανεπιστημιακό, επιχειρηματία, καλλιτέχνη ή άλλον ταλαντούχο τύπο, από τους πολλούς που ανθούν σε ολόκληρο τον κόσμο και δειλιάζουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, όσο κι αν την αγαπάνε.



Όπως θα σας πει κάθε Έλληνας νοσταλγός, η πατρίδα του μπορεί να τρελάνει όποιον έχει ταλέντο και διάθεση για προσφορά. Τα πανεπιστήμια ολόκληρου του κόσμου είναι γεμάτα Έλληνες, κι όμως τα ελληνικά ανώτατα ιδρύματα χαρακτηρίζονται από κακοδιοίκηση, διαρκείς απεργίες και κρατικό μονοπώλιο στην ανώτατη παιδεία. Σε ότι αφορά τα πανεπιστήμιά της, η Ελλάδα μοιάζει μάλλον να συνεχίζει το οθωμανικό της παρελθόν (π.χ. συντηρώντας γραφειοκρατίες που μπλοκάρουν κάθε μεταρρύθμιση) πολύ περισσότερο από την ίδια την Τουρκία, που διακρίνεται για τα υψηλής στάθμης κρατικά και ιδιωτικά της πανεπιστήμια.



Στην υγεία, την εκπαίδευση, και άλλες δημόσιες υπηρεσίες, οι κρατικές παροχές είναι τόσο χαμηλού επιπέδου που έχει δημιουργηθεί μία ολόκληρη «αφανής αγορά» που την καρπούνται προσοδοθήρες που αντιτίθενται σε κάθε αλλαγή.



Η ζωή είναι σκληρή για τους νέους που διαθέτουν ενεργητικότητα και προσόντα, αλλά τους λείπουν τα λεφτά ή οι γνωριμίες. Αν θέλουν να πετύχουν κάτι, θα πρέπει να σέρνονται στις βρώμικες αίθουσες διδασκαλίας των κρατικών σχολείων και μετά σε απογευματινά ιδιωτικά φροντιστήρια, όπου οι ίδιοι καθηγητές κάνουν πολύ καλύτερη δουλειά, με αντάλλαγμα την πρόσθετη αμοιβή.



Κι όποιος ξεπεράσει όλα αυτά τα εμπόδια, βρίσκεται αντιμέτωπος με μία ζοφερή αγορά εργασίας -είτε σε έναν κακοπληρωμένο, δυσλειτουργικό δημόσιο τομέα, είτε σε έναν ιδιωτικό τομέα που παρενοχλείται από διεφθαρμένους εφοριακούς και παράλογες ρυθμίσεις.



Φυσικά, τίποτα από τα παραπάνω δε δικαιολογεί τις ταραχές. Επιπλέον, η εφαρμογή πολλών από τις πολιτικές προτάσεις των αυτοδιορισμένων ως εκπροσώπων της οργής του ελληνικού λαού (όπως π.χ. η περαιτέρω απαγόρευση της ιδιωτικής εκπαίδευσης) θα επιδείνωναν την κατάστασή του.



Όσο σοβαρά κι αν ήταν, πολλά από αυτά τα προβλήματα καλύφτηκαν χάρη στο εύκολο χρήμα: τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, την άνθηση της ναυτιλίας, τα έργα για τους ολυμπιακούς του 2004.



Η παγκόσμια ύφεση όμως έριξε τις μάσκες και οι Έλληνες πολιτικοί βρέθηκαν ξαφνικά αντιμέτωποι με ένα δίλημμα: είτε να τα βάλουν με τα κατεστημένα συμφέροντα που παρεμποδίζουν την εξέλιξη, είτε να επιτρέψουν να κινδυνεύσει η χώρα να χάσει πολλές από τις οικονομικές και κοινωνικές προόδους που πέτυχε τις τελευταίες δεκαετίες.



Η ελευθερία εξαρτάται από το πολιτικό θάρρος



Για τους Έλληνες πολιτικούς, συχνά η τελευταία γραμμή αμύνης είναι να μην κάνουν τίποτα, να κάνουν τα στραβά μάτια στη διαφθορά της αστυνομίας ή να επιτρέπουν στους δημοσίους υπαλλήλους να «στρογγυλεύουν» το μισθό τους με πλάγια μέσα.



Αλλά σήμερα το κόστος της συντήρησης γίνεται μεγαλύτερο από το κόστος της αλλαγής.



Πολύ σύντομα, κάποιος από τους Έλληνες πολιτικάντηδες, είτε από την κυβερνώσα κεντροδεξιά, είτε από την προηγούμενη στις δημοσκοπήσεις κεντροαριστερά, θα αναγκαστεί να μεταμορφωθεί σε πολιτική προσωπικότητα.