Χαμένοι στον λαβύρινθο

Δημήτρης Μητρόπουλος

ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ψυχολογία έχει ένας αρχηγός; Είναι φύλλο ανοιχτό; Ή μήπως είναι μια μυστηριώδης φιγούρα; Η διεθνής εμπειρία υποδεικνύει τη σημασία των θεσμών και της πολιτικής κουλτούρας κάθε χώρας.
Ας πούμε, το προεδρικό μοντέλο διαφέρει από την πρωθυπουργικοκεντρική δημοκρατία. Ο πρόεδρος έχει μια απόσταση από το πολιτικό σύστημα. Εκλέγεται από τον λαό, αλλά μετά εργάζεται κυρίως με τους στενούς συνεργάτες του. Αντιθέτως, ο πρωθυπουργός είναι σε αναγκαστική διαρκή τριβή με το Κοινοβούλιο. Άρα, του είναι πιο δύσκολο να κρυφτεί.Οι πρόεδροι της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας προσφέρουν το κλασικό πρότυπο του απόμακρου ηγέτη. Ο Ντε Γκωλ το είχε θεωρητικοποιήσει: ο ηγέτης, κατά την άποψή του, πρέπει να καλλιεργεί το μυστήριο. Το τήρησαν ο Μιτεράν και ο Σιράκ.

Αντίθετα, στις ΗΠΑ η κουλτούρα της διασημότητας οδηγεί στη δημοσιοποίηση κάθε λεπτομέρειας για τη ζωή ενός προέδρου. Ο Λευκός Οίκος καταλήγει να είναι ένα διάφανο σπίτι. Είναι ενδιαφέρον μάλιστα ότι ο νυν Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, λάτρης της αμερικανικής δημόσιας ζωής, έχει υιοθετήσει ένα μοντέλο υπερ-δημοσιότητας, σε αντίθεση με τους προκατόχους του. Αντίθετα, οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας, από τη Θάτσερ ώς τον Μπλερ, είναι το πρότυπο του πολιτικού που είναι κάθε στιγμή στο προσκήνιο και προσέρχεται στη Βουλή των Κοινοτήτων κάθε εβδομάδα για να απαντήσει σε ερωτήσεις.

ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ;

Στην Ελλάδα το σύστημα είναι μπάσταρδο. Το μοντέλο είναι πρωθυπουργοκεντρικό, αφού οι διαδοχικές αναθεωρήσεις του Συντάγματος και η πολιτική κουλτούρα έχουν κάνει τον πρόεδρο της Δημοκρατίας διακοσμητικό. Κάποιοι όμως πρωθυπουργοί συμπεριφέρονται σαν πρόεδροι. Το ΄χαν περισσότερο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής του 1974 και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Η αλήθεια είναι πως, ελέω εμπειρίας και ηλικίας, κινήθηκαν σε μεγάλο πολιτικό ύψος. Κατέβηκαν όμως και πολλές φορές στο έδαφος για μεγάλες κινήσεις και ανατρεπτικές τομές.

Αντίθετα, ο Κώστας Μητσοτάκης και ακόμη περισσότερο ο Κώστας Σημίτης, που κυβέρνησε οκτώ χρόνια, έπαιξαν με όρους καθαρά πρωθυπουργικούς δίνοντας μάχη στο τερέν της πολιτικής καθημερινότητας.
Και ο Κώστας Καραμανλής; Ο νεώτερος Καραμανλής υιοθέτησε εξ αρχής έναν μινιμαλισμό δημόσιας παρουσίας που έφθασε τα όρια της κρυψίνοιας. Απέφευγε τις πολλές δηλώσεις και τη δημοσιότητα, ενώ κρίσιμες συσκέψεις δεν γίνονταν καν στο Μαξίμου, αλλά στο πολιτικό γραφείο της Πλουτάρχου, το διαμέρισμα του Λυκαβηττού ή το σπίτι του στη Ραφήνα. Παντοδύναμος Πρωθυπουργός, ο Καραμανλής αποδυνάμωσε τη Βουλή, ενώ δημιούργησε ανάμεσα στον ίδιο και το πολιτικό σύστημα μια επίπλαστη προεδρική απόσταση. Το Υπουργικό Συμβούλιο, ας πούμε, συνεδρίαζε δύο φορές τον χρόνο για πανηγυρικούς κυρίως λόγους, ενώ μόνο μια φούχτα επιλεγμένων υπουργών, που μετείχαν στην Κυβερνητική Επιτροπή, έβλεπαν κάθε εβδομάδα τον Πρωθυπουργό.

ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΤΟ πού οδήγησαν όλα αυτά. Το απόγευμα της 2ας Σεπτεμβρίου οι της Ν.Δ. δεν γνώριζαν αν θα προκηρυχθούν εκλογές. Οι μεν έψαχναν να δουν αν έχει ειδοποιηθεί η ΕΡΤ, οι δε είχαν στήσει καρτέρι στην Προεδρία της Δημοκρατίας και κάποιοι άλλοι προσπαθούσαν να μάθουν αν έχει κρατηθεί ΦΕΚ. Οι γκω λικοί λένε πως η προσωπικότητα του ηγέτη είναι λαβύρινθος. Σύμφωνοι. Αν όμως δεν είσαι Ντε Γκωλ, μπορεί να χαθείς. Και πράγματι στον εσωτερικό λαβύρινθο του απερχόμενου Πρωθυπουργού χάθηκαν τα σκάνδαλα, η οικονομική πολιτική και τελικά η Ν.Δ.

Το ζητούμενο είναι να βγει από τον λαβύρινθο η χώρα και να γλιτώσει από τον Μινώταυρο της κρίσης. Αυτό προϋποθέτει, πέραν των αναγκαίων πολιτικών επιλογών, και ένα άλλο μοντέλο ηγεσίας.