Ο νέος δικομματισμός

Toυ Πασχου Mανδραβελη

Ολα δείχνουν ότι η Νέα Δημοκρατία θα χάσει τις επόμενες εκλογές. Οσοι, όμως, πιστεύουν (ή φοβούνται ή ελπίζουν) ότι θα καταρρεύσει πλανώνται πλάνην οικτράν. Ο δικομματισμός φθείρεται συν τω χρόνω, αλλά -προς θλίψη πολλών που ασπάζονται τις νεφελώδεις διακηρύξεις των μικρών κομμάτων- δεν καταρρέει. Εχει ρίζες στην ελληνική κοινωνία, κάτι που απεδείχθη όταν τα δύο κόμματα βρέθηκαν στα χειρότερά τους. Το απέδειξε η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ μετά τη δημοσκοπική εκτόξευση του ΣΥΡΙΖΑ και παρά τους θρήνους και τις θριαμβολογίες πολλών για το τέλος της μεταπολίτευσης, του δικομματισμού και άλλων πολλών.

Ο δικομματισμός, όμως, μπορεί να μην καταρρέει αλλά φθείρεται. Στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές δεν κατέρρευσε το ΠΑΣΟΚ, αλλά πέτυχε ιστορικό χαμηλό. Από την άλλη, κανείς δεν ελπίζει πλέον ότι κάποιο από τα μεγάλα κόμματα θα πετύχει στο μέλλον τα ιστορικά υψηλά 46 - 48% που είδαμε στη δεκαετία του 1980. Αυτό δεν έχει να κάνει ούτε με τους ηγέτες ούτε με το κομματικό προσωπικό, όπως ρηχά αναγιγνώσκουν πολλοί την πολιτική πραγματικότητα. Ο χώρος αναφοράς των μεγάλων κομμάτων έχει αλλάξει, ο τροφοδότης λογαριασμός του δικομματισμού στερεύει.

Ο ελληνικός δικομματισμός είναι απόρροια του μεγάλου κράτους και γι’ αυτό επιβίωναν τα κόμματα ως συνασπισμοί στελεχών με ετερόκλητες απόψεις (εθνικιστές του ΠΑΣΟΚ με τους κοσμοπολίτες εκσυγχρονιστές ή η λαϊκή με τη φιλελεύθερη Δεξιά). Συνεκτικός δεσμός των στελεχών ήταν η διαχείριση του κράτους ή η ελπίδα διαχείρισής του. Συγκολλητική ουσία υπήρξαν οι πελατειακές σχέσεις. Οσο το κράτος ήλεγχε το πουγκί, καλό ήταν να βρίσκεται κάποιος μέσα στο κομματικό μαντρί.

Το μεγάλο κράτος, που υπήρξε τροφοδότης του δικομματισμού, τελειώνει. Οχι γιατί είμαστε στην Ε.Ε., αλλά για αντικειμενικούς λόγους: το οικονομικό μοντέλο που θέλει το Δημόσιο πρωταγωνιστή της οικονομικής δραστηριότητας γίνεται χρόνο με τον χρόνο πιο αντιπαραγωγικό. Ετσι, η ίδια η πραγματικότητα οδηγεί τα κυβερνώντα κόμματα να αθετούν τις υποσχέσεις περί κρατικής δίαιτας πολλών ατόμων και ομάδων. Οι διορισμοί γίνονται όλο και πιο δύσκολοι, οι επιδοτήσεις δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν. Γι’ αυτό και πολλοί οργίζονται και αρχίζουν να ψηφίζουν μικρά κόμματα για να τιμωρήσουν τα μεγάλα. Οχι βέβαια σε ρυθμό κατάρρευσης του συστήματος, αλλά διαρκούς και αισθητής φθοράς του.

Γι’ αυτό ο δικομματισμός πρέπει να αλλάξει για να μη βουλιάξει. Τα κόμματα πρέπει να αλλάξουν για να μη βουλιάξουν. Ειδικά η Ν.Δ. πρέπει να αντιληφθεί τις τεκτονικές αλλαγές που γίνονται στην ελληνική κοινωνία. Οφείλει να επεξεργαστεί θέσεις τις οποίες θα κάνει πολιτικό πρόγραμμα. Καλώς ή κακώς, η σεμνότητα και η ταπεινότητα δεν αποτελούν πολιτική πρόταση για τη διακυβέρνηση μιας χώρας και όσοι κερδίζουν εκλογές με το επιχείρημα «εμείς θα είμαστε ηθικοί» τον πρώτο χρόνο χαίρονται. Το κόμματα δεν είναι καθαρτήρια ψυχών ούτε έχουν κανένα «ηθικόμετρο» για τα στελέχη τους. Τα κόμματα είναι αντανακλάσεις της ελληνικής κοινωνίας, με τα καλά της και τη διαφθορά της. Μπορούν να τη μειώσουν, αλλά όχι να θαυματουργήσουν.

Αυτό όμως που οφείλουν τα κόμματα είναι να προετοιμάσουν τη νέα εποχή και να προετοιμαστούν γι’ αυτήν. Η εποχή των ρουσφετολογικών προσλήψεων, των επιδοτήσεων, των αφειδών υποσχέσεων πέρασε ανεπιστρεπτί. Τα κόμματα πρέπει να επαναδιαμορφωθούν πάνω σε νέες ιδεολογικές, πολιτικές και οργανωτικές πλατφόρμες. Η λύση μπορεί να είναι η συμμετοχική δημοκρατία που επιχειρεί ο κ. Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ, μπορεί η προσέγγιση νέων ανθρώπων να γίνεται μέσω του Διαδικτύου. Ολα αυτά έχουν ανιχνευθεί στο εξωτερικό και έχουν εφαρμοστεί· με μικρότερη ή με μεγαλύτερη επιτυχία.

Ο κόσμος αλλάζει με τρομακτικές ταχύτητες και με τις ίδιες ταχύτητες πρέπει να αλλάξουν και τα κόμματα. Είναι θετικό το γεγονός ότι αυτές οι εκλογές γίνονται λιγότερο παραδοσιακά από το παρελθόν. Λείπει η πολλή χαρτούρα, η αφισορρύπανση μειώθηκε (η αξιωματική αντιπολίτευση πέτυχε τεχνικό οφσάιντ με τις αφίσες: σήμερα στους δρόμους υπάρχουν μόνο ο κ. Καραμανλής και ο κ. Καρατζαφέρης), η αντιπαράθεση είναι πιο ήπια. Τα κόμματα μυρίζονται, αν δεν κατανοούν, ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλες αλλαγές. Αν δεν τις αγκαλιάσουν, θα βουλιάξουν...